Architektka, artystka, modernistka. Wokół Krystyny Tołłoczko-Różyskiej

_{Krystyna Tołłoczko-Różyska przy pracy, lata 40. XX wieku}

_{fot. autor nieznany, z zasobu Archiwum Narodowego w Krakowie, sygn.29/2420/79, s. 4}

_{/ materiały organizatora}

Spotkanie poświęcone zapomnianej postaci Krystyny Tołłoczko-Różyskiej, architektki brutalistycznego budynku Galerii Bunkier Sztuki. Po raz pierwszy zaprezentowany zostanie szerszej publiczności przegląd twórczości tej przedstawicielki pierwszego pokolenia polskich modernistek, obejmujący zarówno projekty architektoniczne, jak i mniej znane dziedziny jej działalności, w tym projektowanie wnętrz, mebli, galanterii artystycznej i mody. Na różnorodne i nieraz zaskakujące aspekty oeuvre artystki uwagę zwrócą zaproszeni goście: Anna Frąckiewicz (kustosz Ośrodka Wzornictwa Muzeum Narodowego w Warszawie), dr Zbigniew Moździerz (kustosz Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem), dr Piotr Winskowski (adiunkt Politechniki Krakowskiej). Spotkanie poprowadzą kuratorki Paulina Hyła i Anna Lebensztejn.

Twórcza droga Krystyny Tołłoczko-Różyskiej naznaczona jest szeregiem pasjonującym wątków. W społecznej świadomości znana jest przede wszystkim jako autorka budynku Miejskiego Pawilonu Wystawowego (1959-1961), dzisiejszej Galerii Bunkier Sztuki. Projekt architektoniczny wespół z plastycznym opracowaniem elewacji (Stefan Borzęcki i Antoni Hajdecki) oraz wyposażeniem wnętrz (Wanda Genga) stanowił w momencie powstania unikatowy przykład estetycznej ewolucji architektury nowoczesnej ku późnemu modernizmowi, a w jej ramach nurtowi brutalizmu. W rzeczonym projekcie brutalistyczna fascynacja wykracza daleko poza zwykłe zastosowanie betonowego odlewu, zwłaszcza w porównaniu z obiektami powstałymi w tym samym czasie na Zachodzie Europy (m.in. prace takich architektów, jak Kenzō Tange, Reima Pietilӓ, Dominikus Böhm). Przybliżając ten element działalności architektki, nie można jednak zapominać o wielowątkowości jej twórczości, czyniącej ją jedną z najbardziej intrygujących postaci powojennego modernizmu.

Jednym z mniej znanych zagadnień jest jej fascynacja architekturą górską, której doskonałą znajomość zawdzięczała kilkunastoletniemu pobytowi w Zakopanem i zaangażowaniu w życie lokalnego środowiska artystycznego. Tatrzańskie inspiracje znalazły swe odzwierciedlenie zwłaszcza w pierwszym, powojennym etapie twórczości projektowej artystki, zarówno tej architektonicznej, jak i szeroko pojętej dizajnerskiej. W tym kontekście nie można zapomnieć o jej współpracy z Anną Górską, autorką tatrzańskich schronisk i współtwórczynią tzw. stylu neozakopiańskiego. Innym frapującym wątkiem działalności Tołłoczko-Różyskiej jest sztuka użytkowa, która w latach 40. XX wieku stanowiła jedno z jej głównych źródeł utrzymania. W tym czasie artystka projektowała odzież, galanterię damską (w tym buty i torebki), a także dekoracyjne przedmioty do wyposażenia wnętrz mieszkalnych, takie jak maty, lampy, świeczniki, drewniane talerze i miseczki. Pasję tę dzieliła z Józefem Różyskim (1898–1974), rzeźbiarzem i architektem, od 1945 roku mężem architektki, będącym autorem unikalnej biżuterii wykonywanej z patyczków i gałązek. Okres ten naznaczony jest współpracą z Wandą Telakowską i prowadzonymi przez nią instytucjami – Wydziałem Wytwórczości, a następnie Biurem Nadzoru Estetyki Produkcji