Projekt modernizacji Gmachu Głównego Muzeum Narodowe w Krakowie

Gmach Główny MNK jest jedną z „ikon” modernistycznego Krakowa, lecz wymaga dostosowania wnętrz do standardów architektonicznych i funkcjonalnych światowego muzealnictwa. Dlatego 27 marca 2015 roku został ogłoszony międzynarodowy konkurs na opracowanie koncepcji architektonicznej przebudowy, rozbudowy i/lub nadbudowy Gmachu, zorganizowany przez Muzeum Narodowe w Krakowie przy udziale Stowarzyszenia Architektów Polskich Oddział Kraków. Publiczne ogłoszenie wyników nastąpiło 16 października 2015 roku o godz. 12.00.

- W ciągu ostatniej dekady Muzeum udało się wyremontować wszystkie Oddziały. Na swą kolej czeka jedynie Gmach Główny – serce muzealnego organizmu. Modernizacja Gmachu jest wyzwaniem w tym samym stopniu porywającym, co wymagającym, bez wątpienia jest to jednak zadanie epokowe, stanowiące zwieńczenie planu odnowy Muzeum Narodowego w Krakowie i początek Nowego Muzeum. Jestem szczęśliwa mogąc – wraz z Zespołem – rozpocząć to zadanie. - mówi Dyrektor MNK Zofia Gołubiew. 

- Do konkursu napłynęły zgłoszenia z całego świata, od Chin, Wietnamu, Stanów Zjednoczonych po niemal wszystkie kraje europejskie – mówi przewodniczący Sądu Konkursowego arch. Mariusz Ścisło. – Po przeprowadzeniu procedury oceny wniosków i załączonych do nich dokumentów do składania prac konkursowych zostało zaproszonych 128 uczestników. Organizator wykluczył 22 uczestników z uwagi na niespełnienie wymagań opisanych w regulaminie. W wyznaczonym terminie złożono 22 prace konkursowe. Proszę zauważyć, że było 128 zgłoszeń i tylko 22 złożone materiały. W innych konkursach ta relacja wynosi na ogół ok. 50 do 50 procent. To, co wydarzyło się w naszym przypadku może świadczyć tylko o tym, że warunki konkursowe były postawione na bardzo wysokim poziomie. To był trudny konkurs i wymagał od uczestników pełnego profesjonalizmu.

Kwalifikacji i oceny złożonych prac, zgodnie z kryteriami przyjętymi w regulaminie konkursu, dokonał Sąd Konkursowy, a jego pracę zatwierdziła Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie Zofia Gołubiew.

Przyznano następujące nagrody:
I Nagroda – 55 tys. zł brutto oraz zaproszenie do negocjacji do udzielenia zamówienia publicznego w trybie zamówienia z wolnej ręki na wykonanie szczegółowego opracowania Pracy Konkursowej dla etapu I
Autor Pracy:
Stelmach i Partnerzy Biuro Architektoniczne Sp. z o.o.
Ul. Ks. Jerzego Popiełuszki 28, 20-052 Lublin


Pierwszą nagrodę przyznano za innowacyjne, konsekwentnie przeprowadzone rozwiązanie stwarzające funkcjonalną i elastyczną przestrzeń wystawienniczą oraz niezwykle atrakcyjne przestrzenie ogólnodostępne. Wartością pracy jest potraktowanie przyjaznych środowisku technologii jako czynnika budowy formy architektonicznej, co pozwala uczynić problematykę ekologiczną częścią przesłania ideowego budynku.


Projekt stwarza szanse wykreowania wnętrza muzealnego o unikatowym charakterze, przełamującego stereotypowe wyobrażenia, a jednocześnie zachowującego wartości artystyczne historycznego budynku. Sąd konkursowy podkreślił wartość przemyślanego rozwiązania urządzenia terenu wokół Muzeum, zwłaszcza po jego północnej stronie.


II Nagroda - II nagroda: 35 tys. zł brutto
Autor Pracy:
Heinle, Wischer und Partner Architekci Sp. z o.o.
Ul. Kościuszki 82/14, 50-441 Wrocław
 
Nagrodę drugą uzyskał prosty, ale urzekający pomysł i jego rozwiązanie, polegające na wkomponowaniu w strukturę istniejącego budynku formy kostki w kształcie sześcianu. Projektant w sposób bardzo udany i cechujący się wrażliwością w odniesieniu do zabytku rozmieszcza program funkcjonalny w segmencie części historycznej budynku. Praca zawiera klarowną ideę z czytelnym podziałem (najwyraźniejszym spośród wszystkich prac) na strefę administracyjną (obsługową) i ekspozycyjną. Poprawia to ekonomikę eksploatacji i zarządzanie budynkiem, wypełniając zalecenia „zielonego muzeum”.


III Nagroda – 20 tys. zł brutto
Autor Pracy:
HS99 Sp. z o.o.
Ul. Adama Mickiewicza 6/3, 75-004 Koszalin

Przyznając trzecią nagrodę, Sąd konkursowy wysoko ocenił decyzję o zaprojektowaniu wewnętrznego atrium, które w dużej mierze stanowi o wartości przedstawionej koncepcji. Stworzenie przestrzeni centralnej integrującej różne obszary obiektu i jednocześnie zapewniającej odwiedzającemu dobrą orientację nawiązuje do najlepszych tradycji architektury muzealnej.

Wątpliwości Sądu konkursowego wzbudził sposób rozwiązania centralnego wielokondygnacyjnego hallu, którego monumentalny charakter wywołany przez zmienny rytm otworów stoi w opozycji do czytelności kompozycji Muzeum i jego elewacji. Wyraźne zaakcentowanie kierunku wschód – zachód w układzie funkcjonalno-przestrzennym i wprowadzenie drugiego wejścia podnosi wartość przestrzeni ogólnodostępnych. Sąd konkursowy docenił decyzję o wyraźnym podziale na odmienne części funkcjonalne, choć nie został on konsekwentnie przeprowadzony.


Sąd Konkursowy zdecydował o przyznaniu dwóch wyróżnień dla następujących Prac Konkursowych:
I Wyróżnienie – 10 tys. zł brutto
Autor Pracy:
WXCA Sp. z o.o.
Ul. Górczewska 242/9, 01-460 Warszawa
Pierwsze wyróżnienie przyznano za niekonwencjonalne podejście do przyszłościowego rozwiązania części zachodniej, kreującego nową przestrzeń publiczną miasta.


II Wyróżnienie – 10 tys. zł
Autor Pracy:
Atelier Loegler Architekci Sp. z o.o.
Ul. Mazowiecka 84/5, 30-023 Kraków

Drugie wyróżnienie przyznano za konsekwentne i uporządkowane rozwiązanie nowej zabudowy w części ekspozycyjnej, z optymalnym rozwiązaniem funkcjonalnym. Za wartość uznano odtworzenie pierwotnego kształtu przestrzeni hallu z doprowadzeniem światła dziennego.


Wyniki konkursu zostały ogłoszone 16 października. Tego dnia w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie otwarta została wystawa prezentująca wszystkie nadesłane prace, która potrwa do 22 listopada 2015 roku. W tym samym miejscu 18 listopada odbędzie się otwarta dyskusja pokonkursowa powiązana z prezentacją prac. Wstęp wolny.

Muzeum Narodowe w Krakowie
MNK jest najstarszym na ziemiach polskich muzeum noszącym nazwę „narodowe”. Utworzone w 1879 roku, początkowo jako muzeum sztuki, dzięki wielu darom i zakupom jest dziś największą instytucją muzealną w Polsce – pod względem liczby budynków (17), oddziałów (10) oraz oddanych pod opiekę obiektów (ok. 800 000).

Pierwszą siedzibą MNK były sale w Sukiennicach, które okazały się niewystarczające na potrzeby rozrastającej się Instytucji.  O wyborze lokalizacji nowego budynku w sąsiedztwie Błoń zadecydował reprezentacyjny, naukowo-kulturalny charakter tej części miasta. Konkurs na projekt Muzeum Narodowego jako Pomnika Wolności został rozstrzygnięty w 1933 roku, a już w roku następnym przystąpiono do jego budowy. Do wybuchu II wojny światowej gotowa była jedna trzecia zaprojektowanego gmachu. W czasie okupacji hitlerowskiej naziści urządzili w nim Kasyno Państwowe, dewastując infrastrukturę przeznaczoną specjalnie dla budynku muzealnego. Istniejącą część Gmachu ponownie udostępniono publiczności dopiero w roku 1957. W czasach PRL-u władze nie zamierzały kontynuować inwestycji w przedwojennym kształcie i w roku 1964 zleciły wykonanie nowego projektu przedsiębiorstwu MIASTOPROJEKT. Prace budowlane wznowiono na początku lat 70. ubiegłego wieku, a ostatecznie zakończono na początku lat dziewięćdziesiątych. Budynek w obecnej formie został pozbawiony ideowego przesłania,  stracił pierwotne, klarowne funkcje i układ przestrzenny. Zewnętrzna bryła zachowała dawną formę, ukrywając mankamenty funkcjonalno-użytkowe budynku.

Celem planowanej przebudowy i modernizacji jest dostosowanie wnętrza budynku Gmachu Głównego do wymogów światowego muzealnictwa, natomiast eksponowana przez autorów pierwotnego projektu budynku idea związana z poszukiwaniem tożsamości narodowej znajdzie odzwierciedlenie w sferze wystawienniczej.

Kilkadziesiąt lat eksploatacji budynku, stale powiększające się zbiory, zmieniające się standardy w muzealnictwie oraz rosnąca konkurencja w obszarze przemysłu czasu wolnego pokazują, jak bardzo brakuje przestrzeni na dotychczasowe funkcje, a przede wszystkim na rozwój i nowe formy działalności. Przestarzała infrastruktura powoduje wysokie koszty eksploatacji. Gmach Główny MNK jest teraz labiryntem pomieszczeń ulokowanych na 5 kondygnacjach, z uchwyconymi 72 różnicami poziomów (!), co bardzo utrudnia prowadzenie nowoczesnej działalności muzealniczej.

Rozbudowany Gmach – oprócz miejsca obcowania ze sztuką – powinien stać się także miejscem działań edukacyjnych oraz rozrywki i wypoczynku. Chcemy, by przekształceniom Gmachu przyświecała idea muzeum otwartego i przyjaznego widzom. Zależy nam, żeby w budynku znalazły się nowe przestrzenie, takie jak m.in. taras na dachu. Szukamy rozwiązań, jak zagospodarować dziedzińce wewnętrzne. Możliwa jest także rozbudowa lub przebudowa budynku od strony elewacji północnej (od strony Biblioteki Jagiellońskiej) oraz zmiana wejścia głównego od strony elewacji zachodniej (od strony Domu Studenckiego „Żaczek”).

W zmodernizowanym Gmachu Głównym mają powstać nowoczesne przestrzenie wystawiennicze. Hasło wiodące ekspozycji stałej ma być punktem wyjścia do nowej interpretacji pojęć „patriotyzm” i „spuścizna narodowa”, a nie działaniem w ich stereotypowej, naznaczonej patosem, warstwie znaczeniowej.

Organizatorzy konkursu:
Muzeum Narodowe w Krakowie
Stowarzyszenie Architektów Polskich Oddział Kraków

Strona projektu: mnk.pl