Mirosław Nizio projektuje Muzeum Ofiar Wielkiego Głodu w Kijowie

24 listopada 2018 w Kijowie odbyły się oficjalne uroczystości z okazji 85. rocznicy Wielkiego Głodu w latach 1932-1933. Wzięli w nich udział prezydenci Łotwy i Słowacji, Premier Mołdawii, Wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego, Minister Spraw Zagranicznych Estonii, ukraińscy urzędnicy i przedstawiciele korpusu dyplomatycznego, akredytowanego na Ukrainie. 

Podczas wydarzenia Mirosław Nizio, który stoi na czele warszawskiej pracowni Nizio Design International, zaprezentował Prezydentowi Ukrainy Petrowi Poroszenko – wraz z ukraińskim architektem Andrijem Myrhorodskim oraz zastępcą przewodniczącego rządowego Komitetu Organizacyjnego ds. budowy muzeum Iwanem Wasiunykiem – projekt budowy Muzeum Wielkiego Głodu.

Polska pracownia Nizio Design International słynie z projektów przestrzeni publicznych: muzeów, ekspozycji historycznych, wystaw, pomników pamięci, scenografii. Mirosław Nizio z zespołem współtworzył i zrealizował m.in. wystawy główne dwóch najchętniej odwiedzanych instytucji kulturalnych w Polsce: Muzeum Powstania Warszawskiego oraz Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie. - Powierzenie mi prac nad Muzeum Wielkiego Głodu, to dowód uznania dla doświadczenia i profesjonalizmu mojej pracowni, a zarazem prawdziwe zawodowe wyzwanie. Projekt wystawy stałej i zaproponowane rozwiązania architektoniczne są  poparte ponad 15 latami doświadczeń w pracach nad najistotniejszymi obiektami w Polsce, poświęconymi historii i kulturze. Moje biuro ma na koncie takie realizacje, jak Muzeum Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. rodziny Ulmów w Markowej czy Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich powstające w Michniowie, które zyskały rozgłos na arenie międzynarodowej – mówi architekt. 

 

Punktem wyjścia dla projektu budynku Memoriału jest koncepcja wtopienia go w tektonikę i krajobraz zbocza doliny Dniepru, w okolicy Ławry Peczerskiej, miejsca w wyjątkowy sposób związanego z historią Ukrainy. Budynek Muzeum  jest usytuowany na osi wiodącej od punktu widokowego do istniejącego pomnika-świecy, upamiętniającego Ofiary Hołodomoru – sztucznego głodu na Ukrainie, w latach 1932-1933. Forma architektoniczna budynku jest wyobrażeniem idei wydobycia na światło dzienne celowo skrywanej prawdy o Hołodomorze (Wielkim Głodzie). O zatajonej historii przypominać mają nie tylko pokrywające gmach warstwy tektoniczne oraz zabieg architektoniczny polegający na ukryciu bryły budynku pod ziemią, ale też zmiany zabarwienia roślinności, która porastać będzie pokryty ziemią dach. Także charakterystyczne rozcięcie dachu budynku i przesunięcie jego połowy ma wymiar symboliczny – pokazuje, jak działania ludzi prowadzą do zdemaskowania i odtajnienia zbrodni. Monumentalne wejście do budynku zlokalizowane od strony Pomnika-Świecy  stanowi bramę prowadzącą do wnętrza ziemi i ukrytej w nim prawdy, którą pokaże, znajdująca się w Memoriale ekspozycja. 

Poprzez scenografię i inne rozwiązania plastyczno-architektoniczne autorzy projektu chcą wzbudzić emocje, skłonić do refleksji nad tragedią jaka miała miejsce na Ukrainie.  Projekt ekspozycji przygotowany przez studio Mirosława Nizio zakłada zbudowanie narracji składającej się z dwóch części. W pierwszej części zwiedzający poznają mechanizmy rządów w państwie sowieckim: aparat propagandy, represje, przyczyny Wielkiego Głodu. Kontynuacja ekspozycji, nazwana „Przestrzenią śmierci”, pokazuje w sposób dokumentalny obraz tragedii jako wynik zbrodniczych politycznych działań radzieckich władz państwowych, któremu w warstwie symboliczno-artystycznej towarzyszy zejście Ukrainy do grobu.

Druga część ekspozycji ukaże czasy po tragedii i stanowić będzie architektoniczny i scenograficzny akt odrodzenia i przezwyciężenia traum związanych z tragicznymi doświadczeniami, które odbiły się piętnem na kolejnych pokoleniach. W drugiej części wystawy, której celem jest refleksja nad tragedią Wielkiego Głodu, zaprezentowane zostaną, w ramach narracji, m.in. przykłady szlachetnych postaw w obliczu terroru: sposoby poratunku, opowieści o niesieniu pomocy i wzajemnym wspieraniu się, itp., będzie też tutaj mowa o ludziach, którzy przez dziesięciolecia przebijali mur milczenia i przekazywali prawdę o Wielkim Głódzie na cały świat. Jednym z kolejnych etapów ekspozycji, będzie przestrzeń, gdzie pokazane zostaną represje i likwidacja ukraińskiej inteligencji oraz duchowieństwa. W okolicy wyjścia zlokalizowana będzie „Strefa ciszy” łagodnym światłem i roślinnością. To miejsce będzie służyć odpoczynkowi  i refleksji.

Tuż po wejściu do części ekspozycyjnej wzrok zwiedzających przyciągnie monumentalna plastyczna kompozycja ścienna zatytułowana „Ukraina”, w której życie symbolizowane jest przez bujną roślinność, a śmierć przez jej zamieranie. Przestrzeń ekspozycji zlokalizowana najbliżej wejścia pozwoli na  spojrzenie w przeszłość Ukrainy. W tej części wystawy ulokowany będzie „Panteon Kultury Ukrainy” – w nim przedstawione zostaną postaci dawnych bohaterów narodu, wodzów i poetów. Po wyjściu z niego, dzięki zastosowaniu swoistego skrótu historycznego, zwiedzający przeniosą się na ulice Kijowa z początku XX wieku, zobaczą zarys gmachów, m.in.: opery czy Rynku Besarabskiego. W takiej scenerii pojawią się postaci znane z ówczesnego życia społecznego, kulturalnego i naukowego, a także związane z odrodzeniem narodowym i zrywem niepodległościowym. 

Podczas wędrówki przez wystawę zwiedzającym towarzyszyć będzie motyw ziemi  i  zygzakowatej linii symbolizującej stalowy pług bolszewickiej rewolucji, niosący śmierć i zniszczenie. W ramach kompozycji Ukraina, która biegnie równolegle do narracji historycznej, symbolem odrodzenia kraju jest wzrastające, młode, zielone zboże. W warstwie kolorystycznej pojawiają się tu jaśniejsze tonacje, a przestrzeń stopniowo wypełniać będzie światło. W drugiej części wystawy, której celem jest refleksja nad tragedią Wielkiego Głodu, zaprezentowane zostaną, w ramach narracji, m.in. przykłady szlachetnych postaw w obliczu terroru

W centralnej części wystawy, wzdłuż Drogi Pamięci, przecinającej Memoriał będą biegły  równolegle Ściana Życia i Ściana Pamięci. Ściana Życia będzie ukazywała ludzi i ich codzienne życie przed tragedią, natomiast Ściana Pamięci, złożona z tysięcy portretów, stanowić będzie hołd złożony ofiarom Wielkiego Głodu. Pod Ścianą Pamięci staną porzucone meble, bagaże, warsztaty i inne sprzęty, symbolizujące przerwane życie i pracę tych, którzy zginęli w wyniku Wielkiego Głodu, a którzy mogli pracować i tworzyć dla dobra Ukrainy. W dalszej wędrówce przez wystawę, w kierunku aśniejącego światła, zwiedzający będą mogli udać się do archiwum. 

Symbolicznym zwieńczeniem ekspozycji będzie projekcja wyświetlana na monumentalnych ścianach po obydwu stronach Drogi Pamięci, biegnącej przez wnętrze Memoriału. Projekcja będzie ukazywać ludzi z różnych środowisk i pokoleń mówiących o prawdzie, wybaczeniu i przyszłości.

Za projekt architektoniczny budynku Muzeum odpowiada polska pracownia architektoniczna Nizio Design International Mirosława Nizio we współpracy z ukraińską pracownią Projekt System LTD. Za projekt wystawy stałej Memoriału odpowiada w całości Nizio Design International. 

Prace nad Muzeum trwać będą kilka lat. Całkowita powierzchnia użytkowa Muzeum stanowi prawie 14 tys. m², natomiast powierzchnia wystawowa zajmie ponad 3,5 tys. m².