Szkoła na Haiti wybudowana dzięki Polakom

9 listopada na Haiti to pierwszy dzień szkoły dla tamtejszych uczniów. Po 10 latach dzieci z Jacmel, po raz pierwszy od pamiętnego trzęsienia ziemi w 2010 roku, spędzą lekcje w nowo wybudowanej szkole. Wszystkie środki na budowę szkoły im. Jana Pawła II w całości  pochodzą z datków oraz darowizn od Polaków. Zbiórce przewodziła Fundacja Polska-Haiti, a budynek zaprojektowali pro bono polscy architekci, wielokrotnie nagradzani za ten projekt.

Początki inicjatywy
Pomysł na projekt budowy szkoły powstał w styczniu 2010 w dniach bezpośrednio po trzęsieniu ziemi na Haiti. Była to katastrofa, która pochłonęła blisko 200 tys. ofiar. Zawaliło się lub uległo zniszczeniu blisko 30% szkół w rejonie trzęsienia. W związku z tym, że na Haiti brakuje szkół i ponad 200 tys. dzieci nie może korzystać z edukacji priorytetem było zbudowanie szkoły.  




Prezeską fundacji jest Zofia Pinchinat-Witucka, córka Polki i Haitańczyka, którą tragedia dotknęła personalnie i postanowiła działać na rzecz rozwoju społeczeństwa obywatelskiego poprzez wsparcie systemu szkolnictwa na Haiti. – Zbiórka pieniędzy była zupełnie spontaniczną inicjatywą – powiedziała Zofia Pinchinat-Witucka. – To był manifest solidarności i empatii. Nie przeżyłam czegoś takiego nigdy wcześniej. Nigdy nie byłam w wirze takiej publicznej inicjatywy. Z minuty na minutę narastała wokół mnie grupa ludzi, która odnosząc się do mojego haitańskiego ojca uznała, że to ja mam poprowadzić tę akcję w roli głównej. Niestety nie jestem w stanie wymienić wszystkich nazwisk. Znani artyści, aktorzy, sportowcy zgodzili się zabrać głos i prosić o wsparcie. Wydarzyło się coś  bez precedensu. Zadzwoniliśmy do Pałacu Prezydenckiego i choć wydaje się to nieprawdopodobne, ówczesna para prezydencka, Lech Kaczyński i Maria Kaczyńska, bez namysłu zaprosiła nas, wyraziła solidarność i poparła inicjatywę zbiórki środków. Wiedząc, że pieniądze muszą być zgromadzone w instytucji budzącej zaufanie, udaliśmy się do Caritas Polska, by prosić o udostępnienie konta w ich banku. Tak to się zaczęło.



O budowie
Budowę szkoły w Jacmel rozpoczęto w 2012 roku. Pierwszy etap budowy zakończył się w 2015 roku i doprowadził do zrealizowania budynku w stanie surowym. W wyniku akcji „Solidarni z Haiti” udało się zebrać kwotę 4 000 000 zł. Od tamtej pory Fundacja Polska-Haiti wciąż nie ustawała w staraniach dokończenia budowy szkoły. M. in. w kwietniu 2018 r. odbyła się Charytatywna Aukcja Sztuki Współczesnej „Kolekcjonerzy filantropami” w CSW Zamku Ujazdowskim, współorganizowana przez Fundację Razem Pamoja, a także kontynuowane były zbiórki pieniędzy wśród darczyńców.

Od początku świadomą decyzją był wybór haitańskich firm do realizacji projektu – opisuje prezeska Fundacji Polska-Haiti. Była to trudniejsza droga, ale zdecydowaliśmy, że pieniądze w 100% zostaną w kraju, damy zatrudnienie lokalnym robotnikom i pozostawimy know-how. Oczywiście nie przewidzieliśmy, że budowa się aż tak bardzo przeciągnie. W środku projektu główny wykonawca postanowił odstąpić od budowy. Ostatecznie okazało się, że jeden człowiek, Stanley Jean François, inżynier haitański, który od początku uczestniczył w projekcie w różnych rolach, dzięki swojej wytrwałości, lojalności i zaufaniu, jakie w nas wzbudził przyjął na naszą prośbę poprowadzenie budowy w systemie gospodarczym i to on zakończył ją z sukcesem.





W sumie budowa trwała 8 lat, co nie jest jednak wyjątkiem przy tak wielkich projektach. – To przede wszystkim dzięki dobrym sercom Polaków – darczyńców i architektów, a także pracy lokalnej ludności, oraz konsekwentnym działaniom członków i wolontariuszy Fundacji Polska-Haiti, udało się projekt doprowadzić po 8 latach do końca. Budżet szkoły wyniósł 1 000 059 tys USD. Jest niespotykanym, że zmieściliśmy się w budżecie z niewielkim przekroczeniem. Ostatecznie szkoła przyjmie około 600 dzieci, ma 15 klas w tym bibliotekę, salę informatyczną, salę gimnastyczną, plac zabaw i domek przeznaczony dla przyszłych wolontariuszy, którzy swoimi umiejętnościami będą wspierać działanie nowej szkoły. Dlatego chciałabym wszystkim serdecznie podziękować w imieniu swoim i Haitańskiej ludności! – podsumowuje Zofia Pinchinat-Witucka.

O projekcie szkoły
Projekt szkoły powstał pro bono i zyskał wiele nagród na całym świecie, a wykonał go kolektyw Balon w składzie: Maciej Siuda, Katarzyna Dąbkowska, Marta Niedbalec, Kamil Rusinek, Jerzy Mazurkiewicz, Łukasz Piasta. Wsparcie: Andrzej Poznański.

Ten projekt to unikalne dzieło sztuki architektonicznej, będące wyrazem precyzyjnego przemyślenia problemu alternatywnych przestrzeni, środowisk i modeli edukacji w odpowiedzi na konkretne wyzwania społeczne.  – Idea projektu zakłada odejście od klasycznej topologii szkoły z wyraźnym podziałem na korytarz i sale lekcyjne na rzecz otwartych, zdemokratyzowanych przestrzeni do uczenia się. – mówi Siuda.

Budynki te nie tylko będą służyć publicznej edukacji w miejscach, gdzie jest ona trudno dostępna, ale same będą wybitnymi dziełami społecznie zaangażowanej sztuki architektonicznej. Budynek jest zaprojektowany w duchu ekologicznej architektury. Wykorzystuje naturalne zjawiska, jak przeciągi powietrza, czy efekt zacienienia dla zachowania chłodu w klasach. Woda jest odzyskiwana z deszczu, energia ze słońca. Budynek zachowuje najwyższe standardy zabezpieczające go w sytuacji trzęsienia ziemi - zbudowany jest z niezależnych od siebie modułów, niwelujących ryzyko strat w razie kolejnego wstrząsu. Jest nowatorski w kształcie i oferuje wielofunkcyjne przestrzenie umożliwiające przeprowadzenie zróżnicowanych zajęć.

Szkoła zajmuje powierzchnię 2000 m², posiada izby lekcyjne dla blisko 600 dzieci, pokoje dla nauczycieli, bibliotekę, salę komputerową oraz kuchnię ze stołówką. Brak tu wyraźnego podziału na komunikację i edukację. Zaprojektowana jest forma otwarta, gdzie sposób użytkowania definiuje czas: w trakcie zajęć całe wnętrze służy za przestrzeń do nauczania, zaś podczas przerwy jako ogólnodostępna platforma spotkań. Rozmyte są granice między korytarzem a salami wykładowymi. Budynek wypełnia całą długość działki, dzieląc ją tym samym na pół. Po przeciwnych stronach obiektu powstają dwa patia o odmiennym charakterze: zielone, ciche, przeznaczone do kontemplacji i nauki oraz otwarte, z bieżnią, boiskiem i placem do uprawiania sportu i rekreacji. Szkoła w sposób dosłowny staje się narzędziem łączącym zabawę z edukacją.

W roku 2014 Szwajcarska Fundacja Holcim Award zaliczyła projekt do grona 8 najważniejszych powstających realizacji architektonicznych powstających w Ameryce Południowej w latach 2013-2015.

zdj. Fundacja Polska-Haiti