Projektowanie z elementami przyrody

Od dawna wiemy, że kontakt z przyrodą ma na ludzi pozytywny wpływ — ale czy można uzyskać ten sam efekt wewnątrz budynku? Od kilku lat w architekturze i aranżacjach wnętrz panuje wyraźna moda na wprowadzanie elementów przyrody do środowiska pracy. Nowa tendencja zyskała nazwę projektowania biofilnego i przynosi wiele korzyści. Kiedyś zieleń w miejscu pracy stanowiła jedynie dodatek lub wykończenie, teraz pamiętamy o niej już na etapie planowania.




Dla wielu osób to oczywiste: spacer po parku, odpoczynek nad wodą, wędrówka przez las, czy nawet udekorowanie domu roślinami, poprawiają nasze samopoczucie. Ale czy rzeczywiście istnieją dowody na korzystny wpływ przyrody? Autorzy książki „Biophilic Design” (Stephen R. Kellert, Judith H. Heerwagen i Martin L. Mador) przedstawiają rozmaite badania naukowe, które potwierdzają, że kontakt z przyrodą ma zasadnicze znaczenie dla zdrowia, samopoczucia i funkcjonowania człowieka. Z badań tych wynika m.in., że:

• Kontakt z przyrodą wiąże się z większą sprawnością umysłową podczas wykonywania zadań wymagających skupienia i wykorzystania pamięci.
• Kontakt z przyrodą sprzyja leczeniu i rekonwalescencji po przebytej chorobie i poważnej operacji — zarówno w formie naturalnego oświetlenia i roślinności, jak i symboli przyrody (np. obrazów).
• Przestrzenie biurowe z naturalnym oświetleniem, naturalną wentylacją oraz elementami przyrodniczymi sprzyjają wydajności pracy, obniżają stres i zwiększają motywację.
• Mózg człowieka reaguje funkcjonalnie na bodźce i elementy przyrody.
• Ludzie żyjący bliżej przyrody rzadziej uskarżają się na problemy zdrowotne i społeczne, niezależnie od poziomu wykształcenia i miejsca zamieszkania. Już niewiele zieleni wystarczy, np. trawnik czy kilka drzew, aby uzyskać pozytywny efekt.


Projektowanie biofilne
Biofilia oznacza dosłownie miłość do przyrody. Projektowanie biofilne czerpie z przywiązania ludzi do przyrody i naszego zamiłowania do spędzania czasu w naturalnym otoczeniu. Pojęcie to zostało ukute przez niemiecko-amerykańskiego psychologa społecznego Erica Fromma w książce „Serce człowieka” z 1964 roku, a następnie spopularyzowane przez amerykańskiego biologa Edwarda O. Wilsona, który zdefiniował to zjawisko w książce „Biophilia” z 1984 roku.

Z czasem badania Wilsona w znacznym stopniu wpłynęły na wykorzystanie elementów przyrodniczych w projektowaniu. Po napisaniu książki Wilson podjął współpracę z kolejną ikoną projektowania biofilnego, profesorem Stephenem R. Kellertem, nad publikacją „The Biophilia Hypothesis”, która ukazała się w 1993 roku.




Projektowanie biofilne składa się z dwóch głównych elementów:
• Pierwszym z nich są kształty obecne w sztucznie stworzonym środowisku wewnętrznym, które bezpośrednio (np. rośliny, światło słoneczne i woda), pośrednio lub symbolicznie (np. wzory, kolory, obrazy i filmy) nawiązują do przyrody.
• Drugim jest to, jak się czujemy w danej przestrzeni i jej lokalizacji. Projektowanie biofilne to więcej niż otaczające nas przedmioty — są to nasze całościowe doznania i samopoczucie w danym miejscu.



 – Wiedza o tym, jak przyroda wpływa na ludzi, odgrywa ważną rolę w tworzeniu nowych produktów. Jednym z przykładów jest GROW — skrzynka na kwiaty dostępna w kilku wersjach, która ułatwia dekorowanie roślinami biura, szkoły lub placówki zdrowia. Dodatkowo flora wpływa na walory akustyczne danej przestrzeni, ponieważ ma właściwości rozpraszające i odbija fale dźwiękowe w różnych kierunkach. To tworzy w pomieszczeniu przyjemne środowisko akustyczne – opowiada Jenny Hörberg, Director Global Range & Design, Kinnarps



Mniejszy stres i lepsze samopoczucie dzięki elementom przyrody
Z badań wynika, że obecność elementów przyrody w pomieszczeniach sprzyja odczuwaniu szczęścia, dobremu samopoczuciu, kreatywności i produktywności, a także zmniejsza stres i przyspiesza rekonwalescencję. Z raportu „Human Spaces — The Global Impact of Biophilic Design in the Workplace” (Ludzka przestrzeń — globalny wpływ projektowania biofilnego na miejsce pracy) wynika na przykład, że ludzie mogą zwiększyć swoją produktywność o 6%, wprowadzając do wewnętrznych przestrzeni naturalne elementy, takie jak światło słoneczne lub zieleń. Jednocześnie w tym samym badaniu stwierdzono, że zarówno kreatywność, jak i postrzegane samopoczucie badanych, rośnie o 15%.

W innym badaniu wykazano, że światło słoneczne i przyjemne widoki mają duży wpływ na rozwój umysłowy i wyniki edukacyjne. W Barcelonie, spośród 2593 uczniów szkół podstawowych, dzieci uczęszczające do szkół położonych w otoczeniu zieleni, wykazywały się znacznie większym rozwojem umysłowym w ciągu roku. W badaniu wykazano poprawę pamięci roboczej i mniej problemów ze skupieniem uwagi.

To samo potwierdza badanie przeprowadzone na uniwersytecie medycznym Karolinska Institutet w Szwecji, w którym wykazano, że spędzanie czasu w przestrzeniach z elementami przyrody ogranicza negatywne emocje i stres, a sprzyja pozytywnym emocjom, zdrowiu psychicznemu i produktywności. W tym samym badaniu stwierdzono lepsze wyniki uczestników w testach na uwagę i pamięć. Ludzie żyjący w „zielonym” środowisku miejskim, z bogatą roślinnością, są zdrowsi od tych, którzy mieszkają w obszarach bardziej zurbanizowanych. Są mniej zestresowani, dłużej żyją i mają mniejsze ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego, nadciśnienia, cukrzycy typu 2 i dolegliwości psychicznych.

W badaniu Rogera S. Ulricha przeprowadzonym w 1984 roku (Widok z okna może mieć wpływ na rekonwalescencję po operacji) wykazano, że 23 pacjentów, którym po operacji przydzielono sale z widokiem na drzewa i krzewy, szybciej wróciło do domu, potrzebowało mniej środków przeciwbólowych i było bardziej pozytywnie usposobionych (w opinii pielęgniarek) niż 23 innych pacjentów, którzy korzystali z podobnych sal, ale z widokiem na mur.

Przykładowe elementy projektowania biofilnego:



Kolor
Kolory ziemi, zbliżone do naturalnej palety barw, takie jak zieleń czy odcienie brązu, mają specjalny wpływ na zdolność ludzi do rekonwalescencji.  Stonowana kolorystyka tworzy harmonijne wrażenie i poprawia samopoczucie.




Światło słoneczne
Światło naturalne zamiast sztucznego oświetlenia. Światło słoneczne sprzyja witalności, zdrowiu i pozytywnym emocjom oraz poprawia jakość snu. Najlepiej jest zawsze przebywać blisko okna — w odległości nie większej niż 3 metry.




Widoki
Ludzie chętnie wybierają widoki, które zawierają elementy przyrody i zieleń.




Naturalne kształty i wzory
Kształty i wzory kojarzące się z przyrodą, takie jak drzewa, liście, muszle, spirale, rurki, owale, kopuły i sklepienia, mają na nas korzystny wpływ. Do typowych elementów projektu biofilnego należą kształty organiczne, które nie posiadają linii prostych ani kątów.




Multisensoryczność
Przetrwanie rodzaju ludzkiego zawsze wymagało korzystania z pięciu zmysłów, które pozwalają reagować na światło, dźwięk, dotyk i zapach. Multisensoryczność we wewnętrzach sprzyja dobremu samopoczuciu. Może to obejmować tkaniny z wyraźną teksturą albo naturalne, ciepłe materiały, takie jak drewno lub fornir.


Rośliny
Rośliny są kluczowe dla ludzkiej egzystencji jako źródło pożywienia, włókien na tekstylia, paszy dla zwierząt oraz innych elementów potrzebnych do odżywania i ochrony. Wprowadzenie roślinności do zabudowanych przestrzeni sprzyja odczuwaniu szczęścia, satysfakcji, dobremu samopoczuciu i produktywności.

 – Wniesienie przyrody do wnętrz polega również na wyborze odpowiednich materiałów w aranżacji. Dobrym przykładem naturalnego materiału, który jest ciepły i miękki w dotyku, jest fornir. Po prostu lubimy go dotykać i sprawia nam to przyjemność – wyjaśnia Christina Wiklund, Colour, Material and Finish Manager, Kinnarps

5 sposobów na wykorzystanie roślin w miejscu pracy
Wykorzystanie roślin w miejscu pracy to więcej niż poustawianie kwiatów na parapecie. Przestrzeń jest cennym zasobem, którego trzeba używać efektywnie, a aranżacja wnętrza, która będzie dobrze wykorzystana w perspektywie ekonomicznej, wymaga zastosowania sprytnych rozwiązań. Wnętrze, w którym stosuje się rośliny i elementy przyrody w innych funkcjach, takich jak ściany czy przegrody, to jeden z przykładów projektowania biofilnego we współczesnych środowiskach pracy.



• Kwiaty na parapecie to nie wszystko. Rośliny można wykorzystać w większych elementach rozdzielających, zawieszać pod sufitem lub tworzyć z nich ściany.
• Pojemniki na rośliny mogą pomóc w podzieleniu otwartej przestrzeni, wyznaczeniu danej strefy lub utworzeniu „pokoju w pokoju”.
• Grupując rośliny o różnej wysokości (tak jak występują w przyrodzie), możemy utworzyć zielone oazy lub atria do kreatywnej współpracy lub relaksu.
• Wprowadzenie roślin poprawia walory akustyczne pomieszczenia. Flora rozprasza fale dźwiękowe i odbija je w różnych kierunkach, zmniejszając hałas.
• Warto pamiętać o salach konferencyjnych! Rośliny ustawione w salach konferencyjnych poprawiają akustykę i sprawiają, że pomieszczenie staje się bardziej przytulne.




Źródła
D. Browning, William and O. Ryan, Catherine. 2020. Nature Inside: A Biophilic Design Guide. London: RIBA Publishing.
Heerwagen, Judith; Madror, Martin and R. Kellert, Stephen. 2013. Biophilic Design: The Theory, Science and Practice of Bringing Buildings to Life. Hoboken: Wiley.
Human Spaces. 2015. The Global Impact of Biophilic Design in the Workplace.
Karolinska Institutet. 2022. De ser nyttan med naturen.
Proceedings of the National Academy of Sciences. 2015. Green spaces and cognitive development in primary schoolchildren.
H. Matsuoka, Rodney. 2010. Student performance and high school landscapes: Examining the links. Landscape and Urban Planning 97(4): 273-282.
S. Ulrich, Roger. 1984. View Through a Window May Influence Recovery from Surgery. Science 224(4647): 420-421.