Nowy gmach Uniwersytetu Warszawskiego na Powiślu od BBGK Architekci

Jak 14 listopada 2024 r., podczas oficjalnego podpisania umowy z wykonawcą, poinformował rektor uczelni prof. Alojzy Z. Nowak, realizacja nowej siedziby Wydziałów Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii oraz Nauk Ekonomicznych przy ul. Bednarskiej 2/4 jest jedną z największych inwestycji Uniwersytetu Warszawskiego. Dzięki niej powstaną nowoczesne przestrzenie dydaktyczne i naukowe dla studentów, doktorantów i pracowników. Zorganizowany w 2020 r. przez Stowarzyszenie Architektów Polskich konkurs architektoniczno-urbanistyczny wygrał projekt warszawskiej pracowni BBGK Architekci.

Nowy gmach Uniwersytetu Warszawskiego zostanie wzniesiony przy ul. Bednarskiej na Powiślu, na pustym placu na tyłach neoklasycystycznego budynku Łaźni Teodozji Majewskiej z XIX wieku, który pełnił funkcję dotychczasowej siedziby Wydziału Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii. Ten szczególny kontekst przestrzenny – Mariensztat i Bulwary nad Wisłą (ze zlokalizowanym w odległości 300 m nowym mostem pieszo-rowerowym łączącym Trakt Królewski ze Starą Pragą) – stanowił jedno z głównych wyzwań postawionych przez architektami już na etapie koncepcji konkursowych.

Głównym założeniem urbanistycznym projektu pracowni BBGK Architekci jest kontynuacja ulicy Mariensztat w kierunku Wisły – a tym samym przybliżenie miasta do Wisły. Jury konkursu doceniło propozycję przechodzącego cały przez obiekt pasażu na przedłużeniu ulicy Mariensztat z wielopoziomową, trzykondygnacyjną wewnętrzną agorą umieszczoną na przecięciu osi ulicy z osią budynku Łaźni Teodozji Majewskiej. Bezpośrednio z agory będzie można dostać się na zielony dach budynku, na którym znajdą się przeszklone pawilony z czytelniami oraz ogólnodostępny ogród z widokiem na Skarpę Wiślaną i koryto Wisły. Kubatura obiektu uzupełnia pierzejową strukturę miejską w tym położonym nad samą rzeką kwartale, wysokością odnosząc się do pobliskiej zabudowy – kamienic Mariensztatu i historycznej Łaźni. Podziały elewacji są odwołaniem do proporcji kolumnady charakterystycznego portyku Łaźni, zaś uskoki fasady wizualnie rozbijają bryłę, dostosowując ją do kameralnej skali kamienic. 

„Nowy budynek łączy się z istniejącymi ciągami komunikacyjnymi, otwierając się na miasto, i rozwija siatkę o publiczne przestrzenie i dziedzińce w jego wnętrzach. Centralna agora będzie miejscem przyczyniającym się do społecznej integracji, wspierającym procesy tworzenia wspólnotowości i tożsamości społeczności akademickiej” – tłumaczą autorzy projektu z pracowni BBGK Architekci.

Samo Powiśle jest współcześnie jedną z najatrakcyjniejszych i cieszących się największą sympatią mieszkańców dzielnicą Warszawy. Jak przypominają architekci z zespołu BBGK, proces spektakularnej transformacji tej części miasta w latach 2000. zaczął się właśnie od inwestycji Uniwersytetu Warszawskiego.

„Budynki Uniwersytetu Warszawskiego mają w krajobrazie Warszawy szczególny, w pewnym sensie misyjny charakter. Przez lata istnienia Uniwersytetu spełniały nie tylko partykularne potrzeby instytucji, lecz także uwzględniały interesy i potrzeby ogółu, wnosząc ogólnospołeczną wartość. Obrazowym przykładem jest Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego. Jej powstanie na Powiślu zapoczątkowało proces rewaloryzacji całej dzielnicy, którego rezultaty możemy oglądać do dziś. Było to możliwe dzięki zrozumieniu potrzeb nie tylko teraźniejszości, ale i przyszłości” – podkreślają architekci.

I dodają: „Nowy gmach powstaje w miejscu szczególnym – w pejzażu Skarpy Warszawskiej, u podnóża Starego Miasta. To działka o silnej ekspozycji, która pozwala usłyszeć manifest ważnych idei. Dziś jak nigdy wcześniej potrzebujemy budynków, które odpowiadają na wyzwania przyszłości. Dlatego nasz projekt oparliśmy na trzech głównych założeniach: adaptowalnej, otwartej strukturze, minimalizacji śladu węglowego oraz podniesieniu jakości życia człowieka”.

Jak przyznają autorzy, w zamyśle obiekt został zaprojektowany jako budynek nowej generacji – nie tyle budynek stricte dydaktyczno-naukowy, co przede wszystkim: budynek adaptowalny. Adaptowalny, czyli taki, który w danym momencie będzie mógł zostać zaadaptowany do być może współcześnie jeszcze nieznanych, choć z pewnością zmiennych scenariuszy przyszłości.

„Aktualnie rewolucyjne zmiany zachodzą już nie na przestrzeni wieków, a dekad czy wręcz lat. Dynamicznym zmianom podlega również edukacja. Konkurs architektoniczny wygraliśmy na początku pandemii, w której doświadczyliśmy tego jeszcze mocniej. Doszliśmy wtedy do konkluzji, że nie jesteśmy w stanie z całkowitą pewnością określić, jak w erze zmian społecznych i technologicznych – choćby w perspektywie postępującej cyfryzacji - będą wyglądać szkolne biblioteki czy sale lekcyjne na przykład za 25 lat”.

Architekci z pracowni BBGK postanowili zaprojektować budynek, który będzie dostosowywał się do potrzeb przyszłych pokoleń. Odpowiedzią było zaplanowanie elastycznej, otwartej struktury, która pozostanie aktualna i adaptowalna do nowych funkcji – co przedłuży cykl życia budynku (aktualnie budowane budynki komercyjne obliczane są na około 50 lat pod kątem konstrukcji). Otwarta struktura daje możliwość tworzenia różnorodnych przestrzeni (od otwartych miejsc wspólnej pracy i nauki po zamknięte gabinety ) i nieskrępowanej aranżacji wnętrz. Takie rozwiązanie zmniejsza również nakłady finansowe i organizacyjne przeprowadzania przyszłych adaptacji. By zachować kompozycyjną spójność, architekci zaplanowali układ konstrukcyjny nowego budynku równolegle do konstrukcji zabytkowych Łaźni. Konsekwencją utrzymania kierunku konstrukcji są charakterystyczne uskoki elewacji od ul. Dobrej i Wisłostrady. Dzięki temu wnętrza są ortogonalne – a tym samym zoptymalizowane i prostsze w aranżacji.

Strategia ta bezpośrednio łączy się z aspektem ekologii i zrównoważenia środowiskowego, które jest innym ważnym aspektem projektu. Dzięki zastosowaniu materiałów niskoemisyjnych, ślad węglowy budynku wynikający z jego konstrukcji, ale również emisja CO2 związana z energią pobieraną przez budynek, zredukowane zostaną o około 30% w stosunku do budynków wykonanych w standardowej technologii.

„Budownictwo odpowiada za około 38% globalnej emisji CO2. Przed nami, architektami, stawia to wyzwania dotyczące środowiskowej i społecznej odpowiedzialności naszej pracy, a także pytania o sposoby faktycznej minimalizacji śladu węglowego. Budynek Uniwersytetu Warszawskiego zaprojektowaliśmy jako budynek adaptowalny, czyli w naszej ocenie – budynek przyszłości. Naszym zdaniem aktualne wobec współczesnych wyzwań jest myślenie o budynkach właśnie w tej kategorii – nie tyle o budynku ściśle biurowym, mieszkalnym albo użyteczności publicznej, a adaptowalnym” – mówią architekci.

W nowym gmachu Uniwersytetu Warszawskiego, poza salami wykładowymi i seminaryjnymi, znajdą się m.in. pomieszczenia dydaktyczne i badawcze, takie jak studia TV, radiowe i fotograficzne oraz Laboratorium Badań Medioznawczych wyposażone w nowoczesne urządzenia specjalistyczne, pracownie komputerowe, sale konferencyjne, pomieszczenia socjalne, administracyjne i usługowe, a także przestrzenie wspólne, patia i tarasy rekreacyjne. W czytelni, zaaranżowanej jako otwarta przestrzeń, znajdować się będą miejsca do pracy zespołowej oraz indywidualnej.

Prace budowlane ruszyły w drugiej połowie listopada. Zakończenie budowy planowane jest na drugą połowę 2027 r.