Doskonałość formy

Doskonałość formy - meble Jana Kurzątkowskiego Pokaz 6 unikalnych mebli autorstwa Jana Kurzątkowskiego, pochodzących ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, będzie jedną z wystaw towarzyszących 5 urodzinom Śląskiego Zamku Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie. Kolekcję pozyskano do zbiorów Ośrodka Wzornictwa Nowoczesnego Muzeum Narodowego dzięki współpracy z firmą IKER.

Jan Kurzątkowski (1899-1975) był jednym z najwybitniejszych polskich projektantów XX‎‏‫ wieku. Należał do grona założycieli słynnej Spółdzielni Artystów „Ład" (1926-1996). Zajmował się głównie meblarstwem i architekturą wnętrz, ale także szkłem użytkowym oraz papieroplastyką. Był również cenionym pedagogiem związanym z Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie, wykształcił wielu znakomitych artystów.

Zakupione w 2009 roku do zbiorów Ośrodka Wzornictwa Nowoczesnego Muzeum Narodowego meble stanowią przykład nowatorskiego podejścia do materiału i formy, są uważane za przełomowe dla rozwoju polskiego meblarstwa powojennego. Prezentowane na dwóch znaczących dla historii naszego wzornictwa wystawach - I Ogólnopolskiej Wystawie Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej w 1952 r. (zaprojektowane specjalnie na tę ekspozycję tzw. „krzesło z językiem") oraz na Ogólnopolskiej Wystawie Architektury Wnętrz w 1957 r. w Zachęcie (krzesełko o konstrukcji nośnej z płata sklejki) - były wyjątkowymi osiągnięciami w projektowaniu mebli z giętej sklejki. W latach 50. w Polsce sklejka była materiałem często stosowanym przez projektantów. Pozwalała na doświadczenia projektowe podobne do tych, jakie przeprowadzali artyści na świecie z tworzywami sztucznymi, które w tamtym okresie dawały nieograniczone możliwości swobodnego konstruowania mebla, formowania kształtów miękkich, organicznych, podporządkowanych wymogom nowoczesności.

Są to meble unikalne, istniejące w pojedynczych egzemplarzach - prototypy nigdy nie powielone w seryjnej produkcji. Meblem wysoko cenionym przez samego autora jest fotel „Byk" o wyrazistej, dynamicznej, otwierającej się ku górze formie. Ekspresyjna linia podłokietników kojarzy się z rogami byka - stąd nazwa mebla.

Twórczość Jana Kurzątkowskiego cechowała niezwykła inwencja plastyczna, zamiłowanie do eksperymentów konstrukcyjnych i formalnych. Wczesne meble Kurzątkowskiego, np. krzesła „Piórka" z lat 30., są doskonałym przykładem tzw. „stylu Ładu". W wielorakich odmianach tego stylu poszukiwano piękna w prostocie, czystości konstrukcji, w zamiłowaniu do rodzimych gatunków drewna, takich jak jesion, sosna, brzoza, świerk. Artyści odkrywali doskonałość form ukrytą w usłojeniu drewna czy w wiązaniach stolarskich. Zamiast chować łączenia elementów pod warstwą forniru czy tkaniną, wykorzystywano ich walor dekoracyjny - na przykład prostego wiązania na wczepy - uzyskując atrakcyjne, kubistyczne ornamenty.

W zbiorach Ośrodka Wzornictwa Nowoczesnego Muzeum Narodowego znajdują się prace Jana Kurzątkowskiego, które uważane są za najcenniejsze obiekty kolekcji. Są to: fotel, dwa krzesła „Piórka" i biurko z lat 30. XX w. - arcydzieła meblarstwa ładowskiego, a także komplet składający się z 2 foteli, stolika i barku, wykonany również w „Ładzie". Inny charakter mają powojenne meble Kurzątkowskiego: krzesełko wyplatane sznurkiem, 2 fotele tapicerowane zaprojektowane do małych mieszkań w połowie lat 50., fotel tapicerowany na metalowej podstawie oraz leżanka z wikliny - wyjątkowy przykład połączenia lekkiej konstrukcji z wyplotem. Wszechstronność talentu Kurzątkowskiego potwierdzają jego prace wykonane w innych tworzywach - szkle i papierze. Ciekawy zespół naczyń - karafki i kieliszki ze szkła sodowego, barwionego w masie - powstał w Hucie Szkła Gospodarczego w Szczytnej Śląskiej, w latach 1946-49. Artysta zaprojektował także różne typy zabawek - od drewnianych małych figurek, poprzez zabawki ruchome na kiju, po papierowe ozdoby na choinkę, odtworzone w latach 40. według jego przedwojennych projektów - arcydzieła papieroplastyki. Meble zakupione dzięki współpracy z firmą IKER będą cennym uzupełnieniem tego zbioru.

Ośrodek Wzornictwa Nowoczesnego planuje w przyszłości organizację monograficznej wystawy twórczości Jana Kurzątkowskiego, która będzie okazją do przedstawienia wszystkich tych prac