Pawilon Polski na 16 Międzynarodowej Wystawie Architektury – La Biennale di Venezia

_{Ośrodek sportowy SKS Warszawianka projektu Zakładów Artystyczno-Badawczych przy ASP w Warszawie, 1964, materiały badawcze (procesy geologiczne) do wystawy Amplifikacja natury, fot. dzięki uprzejmości Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie}

Architektura jako konstrukcja, poprzez którą człowiek doświadcza zmysłowo skali planety – wokół tej idei koncentrują się twórcy Amplifikacji natury. Projekt architektów z grupy CENTRALA będzie prezentowany w Pawilonie Polskim podczas 16 Międzynarodowej Wystawy Architektury – La Biennale di Venezia. Opracowana koncepcja „pływającego imaginarium”, stanowiącego centralny punkt wystawy, odwołuje się z jednej strony do planetarnego ujęcia architektury, z drugiej – do wybitnych realizacji polskiego modernizmu drugiej połowy XX wieku. Wystawa, której kuratorką jest Anna Ptak, a organizatorem Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, zostanie otwarta 26 maja 2018 roku.

Prezentacja w Pawilonie Polskim to efekt trwających od sześciu lat badań architektonicznych prowadzonych przez grupę CENTRALA. Kluczowe jest tu zaakcentowanie roli natury, postrzeganej jako proces, a nie tylko krajobraz, w którym architektura funkcjonuje. Twórcy pokażą, że kontakt z naturą wywołuje całe spektrum zmysłowych odczuć i emocji niedoświadczanych przez człowieka na co dzień, kiedy „zamyka się” w architekturze. Wystawa połączy materię architektury i dynamiczne procesy planetarne: grawitację, krążenie wody, cykl dnia i nocy. Jej istotnym aspektem będzie ścisła współpraca kuratorki Anny Ptak i grupy CENTRALA z artystką Izą Tarasewicz. Rzeźbiarka, autorka instalacji i performansów zaprojektowała kształt i formę centralnego punktu wystawy w Pawilonie Polskim, w twórczy sposób interpretując naczelne idee Amplifikacji natury. Mentorem projektu jest architekt Jacek Damięcki.

_{Analiza systemu wodnego ośrodka sportowego SKS Warszawianka, 2015, materiały badawcze (responsywność lądu i wody) do wystawy Amplifikacja natury, opracowanie: CENTRALA i Skwer Sportów Miejskich, na podstawie materiałów archiwalnych z Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie}

Autorzy projektu opierają się na założeniu, że zjawiska atmosferyczne i astronomiczne stanowią tworzywo architektury. Aby zobrazować tytułową koncepcję amplifikacji i powiązanej z nią planetarności architektury, stworzą swoiste „pływające imaginarium”. W centrum Pawilonu Polskiego stanie instalacja wykorzystująca zjawisko wyporności oraz wodę jako nośnik informacji. Na tafli wypełnionego wodą ekspozytora dryfować będą modele architektoniczne pokazujące m.in. dwa projekty kluczowe dla polskiego powojennego modernizmu. Pierwszym z nich jest model Warszawianki – unikalnej, wizjonerskiej koncepcji kompleksu sportowego wpisanego w skarpę doliny rzeki Wisły, wykorzystującego jej system wodny oraz procesy geologiczne. W 1954 roku projekt ten stworzył dla Warszawy zespół Zakładów Artystyczno-Badawczych działający przy Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Drugim jest model domu polskich architektów Zofii i Oskara Hansenów w Szuminie, zbudowanego tak, by wykorzystać nikły dostęp światła do wnętrza o świcie i zmierzchu.

_{Schemat systemu wodnego ośrodka sportowego SKS Warszawianka w układzie skarpy warszawskiej, 2015, materiały badawcze (responsywność lądu i wody) do wystawy Amplifikacja natury, opracowanie: CENTRALA i Skwer Sportów Miejskich}

Zwiedzający Pawilon Polski będą mogli swobodnie wprawiać w ruch dryfujące modele, wywoływać fale i przemieszczenia wody. Dzięki temu dostrzegą w architekturze zmienność zjawisk, społecznych i przyrodniczych relacji. Drewniana brukowana podłoga, na której ustawiona zostanie instalacja, pod wpływem działań i obecności publiczności będzie zmieniała barwę, zapach, nasiąkała wilgocią. Przestrzeń Pawilonu Polskiego będzie więc ulegała przeobrażeniom, także dzięki wykorzystaniu naturalnych efektów świetlnych zależnych od pory dnia i roku. Tym samym wystawa uczyni pierwszy krok ku postrzeganiu architektury w nowych kategoriach. Idea amplifikacji natury stoi bowiem w opozycji do myślenia o architekturze jako schronieniu przed naturą, czy też w kontekście jej formy inspirowanej naturą, podobnej do form czy procesów biologicznych.

_{Skały podparte patykami przez turystów na szlaku w Górach Stołowych, 2010, materiały badawcze (gesty architekturotwórcze) do wystawy Amplifikacja natury, fot. Zuzanna Kacperek-Karetta}

Jurorzy konkursu na kuratorski projekt wystawy w Pawilonie Polskim, przyznając pierwszą nagrodę Amplifikacji natury, podkreślali, że zaproponowana koncepcja nie tylko twórczo kształtuje przestrzeń Pawilonu, ale też nawiązuje do aktualnych problemów, z jakimi mierzą się teoretycy i praktycy architektury. Tym samym projekt wpisuje się w temat przewodni 16 Międzynarodowej Wystawy Architektury – La Biennale di Venezia, której kuratorki Yvonne Farrell i Shelley McNamara nadały tytuł Freespace (Wolna przestrzeń). Podkreślając różnorodne aspekty tematu przewodniego i rolę architektury w choreografii życia codziennego, kuratorki zaakcentowały także rolę darów natury: światła słońca i blasku księżyca, powietrza, grawitacji, materiałów – zasobów naturalnych i wytworzonych przez człowieka.

_{Naturalne światło w domu Hansenów w Szuminie, 2013, materiały badawcze (cykl okołodobowy) do wystawy Amplifikacja natury, fot. Simone De Iacobis}

Prezentacji w Pawilonie Polskim będzie towarzyszyć premiera książki Amplifikacja natury. Wyobraźnia przestrzenna architektury w epoce antropocenu pod redakcją Anny Ptak. Za projekt graficzny publikacji odpowiada Krzysztof Pyda.