Centrum Sztuki w Forcie Sokolnickiego

Rozbudowa i adaptacja Fortu Sokolnickiego na potrzeby palcówki kultury - Centrum Sztuki to nowa inwestycja na terenie parku Żeromskiego, realizowana przez Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta Dziedziniec zostanie przykryty szklanym dachem, a w zabytkowych salach i piwnicach powstaną kawiarnie, teatry i kluby.

„Rozbudowa i adaptacja Fortu Sokolnickiego na potrzeby palcówki kultury - „Centrum Sztuki” to nowa inwestycja na terenie parku Żeromskiego, realizowana przez Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta, której zakończenie planowane jest na 2009 r. W tym roku zamierzone jest przystąpienie do opracowania dokumentacji jak również ogłoszenie przetargu na wykonanie projektu.



Władze Miasta, Dzielnicy Żoliborz oraz mieszkańcy zgodnie potwierdziły potrzebę powołania do życia organizacji o profilu kulturalnym. Stąd też pomysł stworzenia placówki, która zapewni dostęp zainteresowanym do wielu dziedzin sztuki. Docelowo fort ma pomieścić instytucję kultury pod nazwą „Centrum Sztuki - Fort Sokolnickiego” przeznaczoną do realizacji celów związanych z kulturą i sztuką na potrzeby mieszkańców Warszawy. Poszczególne pomieszczenia będą wynajmowane indywidualnym twórcom lub organizatorom, którzy zajmą się działalnością artystyczną.

W związku z tym przedstawione zostały dwa warianty programowo-przestrzenne oraz kilka opcji organizacyjnych przyszłego funkcjonowania „Centrum Sztuki - Fort Sokolnickiego”. Pierwszy dotyczy wykorzystania istniejących powierzchni (ca 2000 m/kw). Drugi określa gruntowną modernizację oraz rozbudowę obiektu i głównie dotyczy zadaszenia dziedzińca i poszerzenia piwnic do pow. (ca 4000 m/kw).

Stan techniczny budowli
Budynek Fortu to solidna, ceglana budowla o cylindrycznym kształcie, przykryta nasypem ziemnym. Układ budowli Fortu obejmuje w części parterowej 15 klinowych pomieszczeń o pow. 87 m/kw każde, natomiast w części piwnicznej 6 klinów o zbliżonej strukturze do parteru.  Na poziomie piwnic umiejscowiony jest korytarz szer. ok. 0,5 m na całym obwodzie obiektu. W 5-ciu miejscach korytarz pod fosą zakończony jest pomieszczeniami o pow. ok. 30 m/kw każde, z czego dostępne są jedynie dwa. Pozostałe wejścia są zamurowane. Dodatkowo w części nadziemnej znajduje się dziedziniec oraz dwie powierzchnie magazynowe o pow. całkowitej 200 m/kw.
Stan techniczny obiektu jest dostateczny. W dużej części elewacja zewnętrzna jest zdewastowana. Widoczne są znaczne ubytki tynków, cegły, jak również niedostateczny techniczny stan stolarki i ślusarki. Od strony wewnętrznej odczuwalna wilgoć wynika z uszkodzenia kominów. Zawilgocenie ścian i fundamentów spowodowane jest brakiem izolacji jak również niesprawną instalacją wentylacyjną.  W budynku konieczna jest całkowita wymiana instalacji sanitarnej i elektrycznej.

Rys historyczny
Fort Sokolnickiego jest militarną budowlą o dość złożonej strukturze i bogatej historii. Wzniesiony został w latach 1848 - 1851 w miejscu rogatki marymonckiej, przed czwartym bastionem Cytadeli, jako baszta obronna z włazami ziemnymi i ukrytymi w nich urządzeniami – jako „Luneta Sergij”. Cały zespół został gruntownie przebudowany w latach 1928 - 1932 kiedy to urządzono wokół fortu, park im. St. Żeromskiego. Fort, wraz z otaczającym go parkiem odtąd miał służyć społeczności lokalnej dzielnicy Żoliborz.  

Fort w czasie działań wojennych 1939 r. nie ucierpiał, zaś w czasie Powstania Warszawskiego znajdował się w nim szpital polowy. W okresie międzywojennym użytkowany był przez Wojsko Polskie.

W końcu lat 80-tych, Wojsko Polskie rozpoczęło proces opuszczania fortu, natomiast władze samorządowe rozpoczęły starania o jego przejęcie. Ostatecznie po 1997 r. fort został przekazany Agencji Mienia Wojskowego, która wystawiła go na sprzedaż.

W 2003 r. został podpisany akt notarialny, na mocy którego zabytek nabyła gmina Żoliborz. Obecnie mieści się w nim Fundacja „Dziecko i Sztuka”, upowszechniająca sztuki plastyczne wśród dzieci oraz Fundacja Aktywizacji Zawodowej Rezerwistów WP. Odwracając bieg historii, w obiekcie niegdyś wzniesionym dla zniewolenia mieszkańców, Władze Miasta Warszawy pragną stworzyć ośrodek myśli wolnej. Pragną go przekazać w ręce ludzi kultury i sztuki aby mogli zaspokajać najbardziej wysublimowane potrzeby mieszkańców.

Źródło: www.szrm.pl