Wystawa: Adriatycka epopeja. Ivan Meštrović

W paszporcie każdego Chorwata widnieje Historia Chorwatów dłuta Meštrovicia, czym rodacy rzeźbiarza rozsławiają jego dzieło w świecie. Nie sposób mówić o chorwackiej sztuce i historii pierwszej połowy XX wieku bez odniesienia do jego prac. Równocześnie Meštrović wszedł do panteonu najwybitniejszych artystów środkowoeuropejskich minionego stulecia. To jeden z największych chorwackich artystów, którego talent zmienił krajobraz licznych miast w Europie i za oceanem. Wplótł on w świadomość innych narodów cząstkę dziedzictwa, które ukształtowało jego samego.

Dwudziesty wiek ujawnił rozziew pomiędzy abstrakcyjną nowoczesną formą – dziedzictwem awangard – a naturalną ludzką potrzebą zakorzenienia i wyrażania w przestrzeni własnego doświadczenia. Stale obecne u Meštrovicia poszukiwanie ciągłości pomiędzy tradycją a współczesnością wydaje się antycypować postawę ariergardy – antidotum na wyobcowanie i poczucie zagrożenia, jakich doświadcza współczesny człowiek. 

W sztuce Meštrovicia skupia się więc wielowymiarowość chorwackiej kultury, jej wszelkie ambiwalencje i ciążenia ku sprzecznym kierunkom. Głębokie zakorzenienie w cywilizacji zachodniej odbija się w idiomach śródziemnomorskich, środkowoeuropejskich oraz zachodnioeuropejskich projektach modernizacyjnych. Jednak są one wzbogacone o elementy kultury lokalnej, które czerpią z tradycji synkretyzmu modelu bałkańskiego, w którym koegzystują obok siebie patriarchalna i heroiczna kultura ludowa oraz współobecność innych konfesji i religii – prawosławia i islamu. Dzieło tego artysty jest w jakimś sensie metaforą losu Chorwatów, którzy znaleźli się na rozdrożu najważniejszych prądów cywilizacyjnych Europy: chrześcijaństwa i islamu, prawosławia i katolicyzmu, kultury elitarnej i ludowej, Śródziemnomorza i Europy Środkowej. Wszystkie te pierwiastki ścierają się ze sobą tworząc bogatą mozaikę kulturową, dla której trudno znaleźć jeden i tylko jeden mianownik.

To pierwsza w Polsce prezentacja Meštrovicia i zarazem sztuki chorwackiej tej klasy. Wystawa przygotowywana jest we współpracy z Muzeji Ivana Meštrovicia: Galerija Meštrović w Splicie i Atelijer Meštrović w Zagrzebiu.