Zapraszamy do współodczuwania architektury! - wywiad z organizatorką Święta Architektury

Rozmawiała Arletta Liro / OKK!

Magdalena Maciąg: Święto Architektury jest częścią finałową wystawy Plany na Przyszłość LAB która można oglądać w Zodiak Warszawski Pawilon Architektury do najbliższej niedzieli, 7 sierpnia. Wspólnie z Jankiem Chwedczukiem podjęliśmy się roli kuratorów, co było dla nas nie lada wyzwaniem, gdyż wystawę, a także rozbudowany finisaż, organizowaliśmy po raz pierwszy. Jako OW SARP planujemy rozwijać koncepcję Święta w kolejnych latach budując jego program wokół kwestii najbardziej aktualnych tu i teraz. W tym kontekście naturalnym wydawało się, że tegoroczne Święto Architektury powinno się odbyć pod hasłem Architektura Wobec Kryzysu. Nie jednego, a kilku, z którymi jako ludzkość obecnie się borykamy. Zadamy pytania o to jak architekci i architektura mogą odpowiadać na kryzysy i postaramy się, wspólnie z zaproszonymi ekspertami, poszukać na nie odpowiedzi.

MM: Każda zmiana wiąże się z mniej lub bardziej dotkliwą sytuacją kryzysową. Dobra architektura reaguje na bieżąco, dostosowując się do zmian np. w zakresie technologii czy sposobów życia. Ale kiedy pojawia się nagły kryzys architekci muszą stawić czoła nowym, nieoczekiwanym wyzwaniom. Katastrofy naturalne czy antropogeniczne jak radykalne zmiany klimatu, pandemie, konflikty zbrojne i masowe migracje ludności naruszają stabilność zbudowanego przez nas świata i odciskają piętno na materialnej rzeczywistości, w której działają architekci. Nie będziemy jednak opowiadać tutaj o kryzysach w sposób dramatyczny, ponieważ naszym zamiarem jest pokazać w jaki sposób architekci pomagają nam radzić sobie z kryzysem klimatycznym, humanitarnym i ekonomicznym. Zwrócimy więc uwagę m.in. na to, jakie rozwiązania stosowane są jako odpowiedź na kryzys klimatyczny w budynkach, z których już korzystamy oraz tych, które są aktualnie projektowane. Zastanowimy się nad tym, czy prefabrykacja jako metoda budowania szybkiego i dostępnego może stanowić rozwiązanie w sytuacjach kryzysowych. Przyjrzymy się zagadnieniu recyclingu i architektury cyrkularnej starając się odpowiedzieć na pytanie jak można budować w myśl jej zasad i czy aktualnie dostępne materiały oraz budynki nadają się do przetworzenia. Rozmawiając o kryzysie w Ukrainie będziemy się starali zarysować jasną przyszłość tego kraju, stąd też dyskusje będą osadzone w kontekście ratowania dziedzictwa kulturowego oraz odbudowy. Jako przykład inspirującej reakcji na kryzys humanitarny przywołamy Paper Partition System autorstwa japońskiego architekta Shigeru Bana, którego wieloletnie zaangażowanie społeczne na rzecz ofiar katastrof i kataklizmów w różnych zakątkach świata uhonorowano w 2014 roku Nagrodą Pritzkera. To właśnie na bazie systemu Shigeru Bana została skonstruowana wystawa Plany na Przyszłość LAB w Pawilonie Zodiak. Autentyczny zestaw przyjechał do nas częściowo z punktu recepcyjnego w Chełmnie. Spędził na wystawie miesiąc z kawałkiem, a po jej demontażu pojedzie dalej, by wspierać potrzebujących zgodnie ze swoim przeznaczeniem. Na wystawie w siedzibie SARP podczas Święta Architektury, prezentujemy rzeczywisty układ „‚pomieszczeń” stworzonych z użyciem Paper Partition System. W pojedynczych „jednostkach” systemu pokazujemy krótkie prezentacje dotyczące działań organizacji Better Shelter, projektów Architektów Bez Granic, osiągnięć wrocławskiego architekta Jerzego Łątki w dziedzinie eksperymentalnej, „papierowej” architektury. Pragnę podkreślić, że papierowe plansze, tkaniny i system będą dalej wykorzystywane. Nie pozostanie po tej wystawie żaden śmieć! 

MM: Wystawa Plany na Przyszłość - w ramach której architekci opowiadali o tworzonej przez siebie architekturze - przez 25 minionych lat organizowana była przez Dom Kultury Łowicka. Ekspozycja prezentowała projekty jeszcze nie zrealizowane, które w najbliższym czasie miały wzbogacić pejzaż Warszawy. W 2020 roku poproszono Oddział Warszawski SARP o przejęcie Planów. Tę edycję traktujemy więc jako pilotażową. Do znanego wszystkim tytułu dodaliśmy „LAB” czyli laboratorium. Postanowiliśmy bowiem rozszerzyć formułę prezentacji o element interakcji z mieszkańcami oraz dialogu z architektkami i architektami. Po to, żeby wspólnie, w gronie twórców i odbiorców, poszukiwać odpowiedzi na pytania o przyczynę i skutki stołecznej architektury. Do sprawdzonego modelu dołożyliśmy walor edukacyjny. Powiązaliśmy też projekty z lokalizacjami, czyli dzielnicami Warszawy, a nie funkcją. Dzięki temu możemy zobaczyć architekturę w konkretnym kontekście. Często zmienia to całkowicie odbiór przestrzeni. Jak w przypadku Ursynowa, który nadal uchodzi za „sypialnię Warszawy”, a na wystawie widać, że realizuje się tam bardzo dużo ciekawej, wartościowej architektury o innym przeznaczeniu. Ponadto takie właśnie uszeregowanie otwiera naszym zdaniem głowę na to, że warto partycypować w tym, co aktualnie zmienia się w naszej okolicy, interesować się planami miasta. Każda Warszawianka i Warszawiak mogą mieć wpływ na ostateczny kształt przestrzeni. 

MM: Pragniemy opowiedzieć jak najszerszej publiczności o tym jak bardzo wielowymiarowo pracują architekci z intencją tworzenia dobrych budynków i dobrej przestrzeni. Czym jest ta dobra przestrzeń i dobra architektura? Każdy odbiorca będzie miał możliwość zdefiniowania własnej odpowiedzi na podstawie tego, co usłyszy i zobaczy podczas Święta Architektury. Naszym marzeniem jest, by łączyło ono wszystkich twórców i interesariuszy zajmujących się architekturą w Polsce, a nie tylko w Warszawie. Żeby integrowało środowisko architektów, a zarazem sprawiło, że zbliży się ono do mieszkańców miast, miasteczek, wsi. Mamy nadzieję, że z czasem uda nam się wypełnić nasz podstawowy cel edukacyjny i zainteresować szerokie grono odbiorców architekturą.

Cały program składa się z kilku części. Pierwsza to wspomniane debaty, które dotyczą tematów związanych z kryzysami. Zaprosiliśmy socjologów, badaczy klimatu i projektantów przeróżnych specjalności. Cały wachlarz profesjonalistów, którzy zajmują się miastem i architekturą. W trakcie międzynarodowego spotkania porozmawiamy o rozwiązaniach architektonicznych odpowiadających na kryzys klimatyczny na świecie. Drugim elementem finisażu jest wystawa Architekci wobec kryzysów, z której jesteśmy bardzo dumni, w szczególności z tego, że wspólnym wysiłkiem udało nam się sprowadzić tutaj Pawilon Better Shelter, należący do międzynarodowej organizacji pomocowej, która stworzyła tę jednostkę mieszkalną jako możliwą do postawienia własnymi rękoma, a przy tym mieszczącą się w dwóch pudłach! Z okazji Święta Architektury Better Shelter stanęło w ogrodzie SARP-u i pozostanie tutaj do końca sierpnia. Będą mogły z niego korzystać dzieci z Ukrainy, przebywające u nas na półkoloniach. Architektom, ale także inwestorom polecam wystawę brukselskiego Studio Rotor zatytułowaną „99%”. Zobaczymy na niej na przykładach w jaki sposób można przetworzyć materiały budowlane, jak recyclingować cały budynek i co zrobić z uzyskanymi w ten sposób materiałami. Kolejną składową Święta jest seans Kina Letniego, które działa w ogrodzie Pałacu Zamoyskich do końca wakacji z inicjatywy NIAU. Jego program podporządkowany został hasłu „antropocen”, który to wątek zostanie rozwinięty na wystawie w Zodiaku już we wrześniu. Z kolei najmłodszych wraz z rodzicami zapraszamy w piątek na warsztaty, podczas których Jerzy Łątka wraz ze współpracownikami będzie budował siedziska, tzw. wypoczywniki, z tektury, które uczestnicy zabiorą ze sobą do domu! Mamy nadzieje zainteresować publiczność także „zielonym odcinkiem” dotyczącym proklimatycznych rozwiązań w kontekście Nagrody Architektonicznej Prezydenta M. St. Warszawy. Nasze Koło Architektury Zrównoważonej przy OW SARP stworzyło kryteria oceny budynków, które zostały wykorzystane podczas przyznawania tej nagrody. Działalność Koła Architektury Zrównoważonej zostanie poruszona podczas debaty, a motyw zielonych standardów będzie się przewijał przez dyskusje i wystawy. Święto Architektury zakończymy prezentacją Archiprzewodnika po Polsce zamykając równocześnie tym spotkaniem wystawę Plany na Przyszłość LAB. Mamy nadzieję gościć w Pałacu na Foksal w niedzielne popołudnie szeroką publiczność…

MM: Nasz przekaz kierujemy do wszystkich! Święto Architektury nie jest wydarzeniem wyłącznie dla profesjonalistów, chociaż dla nich na pewno też. Zależy nam jednak przede wszystkim na tym, żeby dotrzeć do jak największej liczby mieszkańców. Wszystko to robimy po to, żeby Polkom i Polakom otworzyć szerzej oczy na kluczową rolę architektury. Absolutnie serdecznie zapraszamy więc do przepięknego pałacu, siedziby SARP! Wszystko, co tutaj prezentujemy zostało stworzone dla mieszkańców i inwestorów. Po to, żeby mogli poznać twórców i warunki, które definiują architekturę. Wszyscy funkcjonujemy w jej ramach, nawet jeśli nie w pełni to sobie uświadamiamy. Bez odpowiedniego podejścia inwestora, czyli osoby, która przychodzi do architekta, zamawia budynek i wymaga, żeby w jakiś sposób wyglądał, bo finansuje całe przedsięwzięcie nigdy nie stworzymy obiektu, który na przykład będzie w pełni „zielony”, w sposób pełny odpowie na zapotrzebowanie kryzysowe.

MM: To właśnie jeden z powodów, dla których to wszystko powstało! Pawilon Zodiak, miejsce ekspozycji wystawy, zlokalizowany jest w pewnym sensie na granicy dwóch światów, przy trotuarze. Odwiedzają go więc także przypadkowi mieszańcy, którzy przechodzą przez Pasaż Wiecha. Kompletnie nie znając tematu „potykają się” o instalację przed Pawilonem po czym, zaciekawieni, wchodzą do środka i pozostają na krócej lub dłużej. Święto Architektury ma na celu wciągnąć ich trochę głębiej w świat architektów i architektury. Dlatego otwieramy przed nimi Pałac, siedzibę SARP, ale i my sami się otwieramy, żeby pokazać, że…

MM: Tak! Uświadomić, że nie jest jedynie domeną profesjonalistów, ale codziennością każdego z nas. Że definiuje nasze życie i spojrzenie. Robimy to wszystko, jak już wspominałam, po raz pierwszy. Święto Architektury wyniknęło w pewnym sensie z ograniczenia, jakim jest formuła wystawy Plany na Przyszłość LAB, która dotyczy wyłącznie architektury aglomeracji warszawskiej, a przy tym odnosi się wyłącznie do architektury, która nie jest elementem wyizolowanym, jeśli mowa o tworzeniu materialnego świata. Współcześnie architekci zawsze współpracują z innymi branżami, z innymi projektantami. Niezwykle rzadko zdarza się, żeby architekt działał samodzielnie. Zależy nam bardzo - i temu ma służyć Święto Architektury – żeby tę interdyscyplinarność, która dzisiaj cechuje działania architektów, zaprezentować szerokiej publiczności. Chcemy przedstawić jej nasze środowisko wychodząc z ram architektury wyłącznie warszawskiej. Pragniemy znaleźć przestrzeń na rozmowę o dobrych rozwiązaniach w architekturze. O tym, w jaki sposób odpowiada ona na ważkie tematy i jak z jej pomocą możemy tworzyć lepsze przestrzenie, a poprzez ich wpływ na użytkowników kreować szczęśliwsze społeczeństwo. Zachęcamy, żeby zajrzeć do nas, posłuchać, skorzystać z omawianych rozwiązań w przysłowiowym własnym ogródku. Przez cztery finisażowe dni zapraszamy wszystkich do Pawilonu SARP i pięknego ogrodu. Jest rzeczywiście fenomenalny i dlatego chcemy się nimi dzielić, bo warto, żeby taka perełka była udostępniana jak najszerzej tym, którzy zechcą zobaczyć Pałac na Foksal, znakomity przykład francuskiego neorenesansu i towarzyszący mu Pawilon reprezentujący późny modernizm. W ten sposób chcemy również, jak to ujęła Marta Sękulska – Wrońska, połączyć osią merytoryczną Warszawski Pawilon Architektury Zodiak i Pawilon SARP wzniesione w tym samym, 1968 roku. Zapraszamy do współodczuwania architektury podczas debat, wystawy, warsztatu. Zachęcamy do świętowania wspólnie z nami, architektami!

Szczegółowy program ŚWIĘTA ARCHITEKTURY sarp.warszawa.pl

Repertuar Kina Letniego - cykl Kino Antropocenu niaiu.pl

Na wszystkie wydarzenia WSTĘP WOLNY!